Έχοντας ήδη αναφέρει ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της κατάθλιψης ως μιας από τις εμπίπτουσες στη κατηγορία των Διαταραχών Διάθεσης, δίνεται η ευκαιρία να αναπτυχθεί στο παρόν κείμενο η έννοια της Διπολικής Διαταραχής ως μιας διακριτής και διαφορετικής διαταραχής της διάθεσης. Η διπολική διαταραχή όπως περιγράφεται στο λεξικό της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρίας (APA), είναι μια διαταραχή της διάθεσης η οποία χαρακτηρίζεται από συμπτώματα εναλλαγής μανίας και κατάθλιψης. Σύμφωνα με το DSM η διπολική διαταραχή διακρίνεται σε τρείς υποτύπους. Αυτοί είναι, η διπολική Ι διαταραχή, η διπολική ΙΙ διαταραχή και η κυκλοθυμική διαταραχή. Οι περισσότεροι από μας έχουν χρησιμοποιήσει ή χρησιμοποιούν αυτούς τους όρους στη καθημερινότητα τους για να περιγράψουν τις έντονες αλλαγές στην διάθεση ενός φίλου, ενός μέλους της οικογένειας ακόμη και τον ίδιο τους τον εαυτό σε ορισμένες περιπτώσεις. Είμαστε πράγματι διπολικοί ή κυκλοθυμικοί? Έχουμε τη συγκεκριμένη διαταραχή διάθεσης? Γιατί ονομάζονται έτσι αυτές οι διαταραχές?
Ξεκινώντας από το τελευταίο ερώτημα αυτές οι διαταραχές αντλούν την ονομασία τους από το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που βιώνουν συμπτώματα μανίας θα βιώσουν και συμπτώματα κατάθλιψης στη διάρκεια της ζωής τους. Η μανία είναι μια κατάσταση έντονης ευφορίας και ευερεθιστότητας. Κατά τη διάρκεια του μανιακού επεισοδίου το άτομο μπορεί να μιλά δυνατά, να έχει ένα χειμαρρώδη λόγο από σχόλια, πολλές φορές συνοδευόμενα από λογοπαίγνια, αστεία και παρεμβολές σχετιζόμενα από περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Αυτά τα σχόλια μπορεί να μεταπηδούν από το ένα θέμα στο άλλο. Η κοινωνικότητα του ατόμου μπορεί να αγγίξει την αδιακρισία κατά τη διάρκεια ενός μανιακού επεισοδίου και οι συμπεριφορές του μπορεί να είναι εν δυνάμει επικίνδυνες για τον ίδιο ή τους άλλους. Μπορεί για παράδειγμα να εμπλέκεται σε ριψοκίνδυνη οδηγική συμπεριφορά ή σε ανάρμοστες σεξουαλικές πράξεις. Η εμφάνιση της μανίας είναι αιφνίδια και κορυφώνεται σε διάστημα μιας με δύο ημερών.
Μερικές φορές το άτομο βιώνει μεικτά επεισόδια τα οποία χαρακτηρίζονται από έντονα συμπτώματα μανίας αλλά και κατάθλιψης μέσα στην ίδια βδομάδα. Υπάρχει και η υπομανία, η οποία δηλώνει ουσιαστικά ένα μικρότερης έντασης μανιακό επεισόδιο.
Η διπολική Ι διαταραχή περιλαμβάνει ένα μοναδικό μανιακό επεισόδιο ή ένα μοναδικό μεικτό επεισόδιο στη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Η διπολική ΙΙ διαταραχή είναι μια ηπιότερης μορφή διπολική διαταραχή και για τη διάγνωση της το άτομο πρέπει να έχει βιώσει τουλάχιστον ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο και ένα υπομανιακό επεισόδιο. Όσον αφορά τη κυκλοθυμική διαταραχή σύμφωνα με το DSM απαιτείται η παρουσία των συμπτωμάτων για δυο τουλάχιστον χρόνια. Τα "σκαμπανεβάσματα" της διάθεσης γίνονται αντικείμενο παρατήρησης τόσο από το άτομο όσο και από τους οικείους του. Όταν είναι κανείς στα "πάνω του" μπορεί να είναι εύθυμος, με υπερβολική αυτοπεποίθηση, κοινωνικός και χωρίς αναστολές και μειωμένη ανάγκη για ύπνο. Ενώ όταν είναι στα "κάτω του" μπορεί να αισθάνεται θλιμμένος, ανεπαρκής και να αποσύρεται από δραστηριότητες και κοινωνικές συναναστροφές.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση όπως και στις περισσότερες από τις ψυχικές διαταραχές αλλά και τις διαταραχές διάθεσης η ύπαρξη συμπτωμάτων συνάδει με την υποκειμενική δυσφορία του ατόμου και με κάποιου είδους έκπτωση στην λειτουργικότητα του σε τομείς όπως ο επαγγελματικός, ακαδημαϊκός ή και ο κοινωνικός. Αυτά τα δυο χαρακτηριστικά τα δύο "Δ" της δυσφορίας και της δυσλειτουργίας, είναι ο δείκτης κατά κάποιο τρόπο σύμφωνα με τον οποίο αποδίδεται η διάγνωση της διπολικής διαταραχής και όχι μόνο.
Εν δυνάμει όλοι θα μπορούσαμε να εμπίπτουμε σε μια διαγνωστική κατηγορία ψυχικής διαταραχής. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, οι κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες, η σχετικότητα του χρόνου και των εποχών επηρεάζουν την απόδοση μιας διάγνωσης. Η ίδια η ιστορία του κάθε ανθρώπου, όπως την αφηγείται ο ίδιος και όπως "ορθώνεται" ως αφήγηση από τους γύρω του μπορεί να αποτελέσει για τον ειδικό ψυχικής υγείας ένα τρόπο αντίληψης του κόσμου του ανθρώπου και των βιωμάτων και των δυσκολιών που αντιμετωπίζει.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που προσομοιάζει στη διπολική διαταραχή- σε μια ακραία ίσως μορφή- θα μπορούσε να είναι η ιστορία του Αίαντα του Τελαμώνιου. Ο Αίαντας ήταν ένας από τους μνηστήρες της ωραίας Ελένης και πολύ δυνατός και γενναίος άντρας. Ήταν θαυμαστός για τα ανδραγαθήματά του και τις μονομαχίες του. Μετά το θάνατο του Πάτροκλου και του Αχιλλέα, ο Αίας αντιμετώπισε πλήθος εχθρών με επιτυχία. Όταν όμως τα όπλα του Αχιλλέα δόθηκαν τιμητικά στον Οδυσσέα, ο Αίαντας κατακλίστηκε από ένα βαθύ αίσθημα κατωτερότητας και ανεπάρκειας. Μειωμένος και βυθισμένος στη θλίψη, μαζί με συναισθήματα ευερεθιστότητας ρίχτηκε σε μια απόπειρα δολοφονίας των Αχαιών αρχηγών. Η θεά Αθηνά του προκάλεσε μια πνευματική διαταραχή και μανιασμένος έριξε όλη του την οργή πάνω σε ένα κοπάδι πρόβατα δολοφονώντας τα. Το επόμενο πρωί ξυπνώντας και αντιλαμβανόμενος την άσχημη κατάσταση στην οποία είχε επέλθει τερμάτισε τη ζωή του, πέφτοντας πάνω στο ξίφος του.
Η έντονη εναλλαγή της διάθεσης του Αίαντα και η ριψοκίνδυνη στάση του με συνέπειες που δεν είχε υπολογίσει θα μπορούσε να μοιάζει με τη διπολική διαταραχή της εποχής εκείνης. Τότε όμως ο όρος της διπολικής διαταραχής δεν ήταν επίσημα καταγεγραμμένος σε διαγνωστικά εγχειρίδια και έτσι ο Αίαντας έμεινε στην ιστορία ως γενναίος άντρας ο οποίος δοκιμάστηκε από τις θεϊκές δυνάμεις της Αθηνάς, διότι ένιωσε μια ανεπανόρθωτη θλίψη και ανεπάρκεια ως θνητός ήρωας.
Η κατάλληλη διάγνωση της διπολικής διαταραχής και η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να ζήσουν όμορφα τη ζωή τους. Η ψυχιατρική αξιολόγηση η οποία διεξάγεται από ειδικούς ψυχιάτρους και η έναρξη ψυχοθεραπείας από ψυχολόγους- ψυχοθεραπευτές, επαρκώς εκπαιδευμένους σε κάποια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει και να καλλιεργήσουν οι άνθρωποι μια ζωή με νόημα και να μπορούν να ονειρευτούν ένα καλύτερο μέλλον. Μπορεί η διπολική διαταραχή να είναι μια μακρά ψυχική κατάσταση αλλά η μακροχρόνια ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα της διαταραχής και να τα διαχειρίζονται.
Άλλωστε το πιο σπουδαίο που βιώνεται μέσα στη ψυχοθεραπευτική διαδικασία είναι ότι είμαστε πολλά περισσότερα από τη διαταραχή μας. Όπως ακριβώς είμαστε κάτι παραπάνω από το "φύσημα" στη καρδιά που μπορεί να αποδόθηκε κάποτε από κάποιο παθολόγο ακριβώς είμαστε κάτι παραπάνω από τη ψυχική διαταραχή που αποδίδεται. Και αυτό το κάτι παραπάνω μπορεί να ανευρεθεί μέσα στο θεραπευτικό πλαίσιο.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου