Αγχώδεις Διαταραχές

  

   

    Άγχος. Πόσες φορές δεν έχουμε βρεθεί σε αυτή τη κατάσταση? Αναφέρω τη λέξη κατάσταση καθώς οι απόψεις γύρω από το άγχος, και το αν αποτελεί συναίσθημα ή κατάσταση ποικίλουν. Ήδη λοιπόν από την αρχή το άγχος προκαλεί τριγμούς στην επιστημονική κοινότητα, ταράσσοντας τα νερά των όρων και της επιστήμης με ένα μοναδικό τρόπο. Ακριβώς όπως τραντάζει τη ζωή μας κάθε φορά που βιώνεται είτε ως κατάσταση είτε ως συναίσθημα. Στο παρόν άρθρο δεν θα δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στο τι είναι το άγχος αλλά θα γίνει μια προσπάθεια βασισμένη σε έγκυρες πηγές να αποδοθεί και να σκιαγραφηθεί το φάσμα των διαταραχών άγχους, και τα κοινά σημεία και βιώματα που έχουν οι άνθρωποι που έρχονται έστω μια φορά στη ζωή τους αντιμέτωποι με μια αγχώδη διαταραχή. 

    Ο Αλμπέρ Καμύ, Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας, ένας από τους δημοφιλέστερους του 20ου αιώνα, είχε πει για τον 21ο αιώνα ότι θα είναι ο αιώνας του άγχους. Οι άνθρωποι υποφέρουν από άγχος, αναφέρουν πολύ συχνά τη λέξη αυτή και πολλές φορές μπορεί να δυσκολεύονται να προσδιορίσουν τι είναι αυτό που τους αγχώνει ή και να περιγράψουν τη συνθήκη την οποία διέρχονται. Με άλλα λόγια το άγχος είναι χαοτικό, είναι σαν μια διαρκής ενεργοποίηση του ανθρώπινου οργανισμού για ό,τι συμβαίνει. Για να είμαστε ακριβείς, μια διαρκής αγωνία για ό,τι πιθανολογείται ότι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον αλλά δεν συμβαίνει στο παρόν. Με άλλα λόγια το άγχος αφορά ιδιαίτερα την ανησυχία για το μέλλον και την ανάγκη του ανθρώπου να μπορεί και να θέλει να προβλέψει. 

    Ο Yuval Noah Harari, στο βιβλίο του Μια σύντομη Ιστορία του Ανθρώπου, μίλησε για αυτή την ανάγκη του ανθρώπου να θέλει να σχεδιάζει το μέλλον και να προβλέπει με τρόπο γλαφυρό και δίνοντας της νόημα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της συζήτησης που ανοίγει ο συγγραφέας είναι αυτό της εφεύρεσης του χρήματος. Το χρήμα εφευρέθηκε ακριβώς με σκοπό οι άνθρωποι να μπορούν να σχεδιάζουν το μέλλον τους βασιζόμενοι σε ένα κοινό σημείο εμπιστοσύνης που θα έχτιζαν μαζί με άλλους άγνωστους ανθρώπους. Έτσι εγώ θα μπορούσα να σχεδιάσω να αγοράσω ένα αμάξι αν ήξερα ότι κάποιος θα με πλήρωνε για την υπηρεσία και την εργασία που κάνω. Το χρήμα, μας βοήθησε να ικανοποιήσουμε την ανάγκη μας να προγραμματίζουμε και να κάνουμε σενάρια για το μέλλον. Παρόμοια λειτούργησαν και άλλες ιδεολογίες ή ανθρώπινες επινοήσεις. Έτσι όσο περισσότερες ιδεολογίες και μέσα έχουμε για να προβλέπουμε τόσο λιγότερο άγχος θα μπορούμε να νιώθουμε για το τι μας ξημερώνει. Ή και όχι? 

    Όλοι βιώνουμε πολύ ή λίγο άγχος και για πολλούς ή κάποιους από μας, αυτό το άγχος υποχωρεί και είναι σχετικά παροδικό. Σύμφωνα με το National Institute of Mental Health (NIMH), οι άνθρωποι όμως που βασανίζονται από κάποια αγχώδη διαταραχή, υπομένουν ένα άγχος το οποίο μπορεί να επιδεινώνεται διαρκώς. Τα συμπτώματα παρεμβαίνουν στη καθημερινότητα του ατόμου, στην εργασιακή του απόδοση, τις σχέσεις του και την ακαδημαϊκή του πρόοδο. Υπάρχουν διάφοροι τύποι αγχωδών διαταραχών όπως το γενικευμένο άγχος ή γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (generalized anxiety disorder), διαταραχή πανικού και άλλες σχετιζόμενες με φόβο διαταραχές. 

Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (Generalized Anxiety Disorder)

    Μεταξύ των συμπτωμάτων αυτής της διαταραχής, οι άνθρωποι που την αντιμετωπίζουν νιώθουν συνήθως

• αίσθημα σαν να κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα 
• εύκολη κόπωση 
• δυσκολία συγκέντρωσης 
• ευερεθιστότητα 
• μυϊκή ένταση 
• δυσκολία στον έλεγχο των συναισθημάτων ανησυχίας 
• δυσκολίες στον ύπνο, όπως δυσκολία στην επέλευση ή τη διατήρηση του ύπνου και μη ικανοποιητικός ύπνος γενικότερα. 

Διαταραχή Πανικού 

    Οι άνθρωποι που έχουν διαγνωστεί με αυτή τη διαταραχή υποφέρουν από απροσδόκητες κρίσεις πανικού. Οι κρίσεις πανικού είναι ξαφνικές περίοδοι έντονου φόβου, ο οποίος αγγίζει πολύ γρήγορα την κορύφωση. Οι κρίσεις μπορούν να συμβούν είτε απροσδόκητα, είτε να έχουν κάποιο πυροδοτικό ερέθισμα όπως ένας αντικείμενο ή κατάσταση που προκαλεί φόβο. Οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού βιώνουν 

• ταχυπαλμία 
• εφίδρωση (ιδρώτα)
• τρόμο ή τρέμουλο
• αίσθηση ότι κόβεται, κονταίνει η ανάσα 
• αίσθημα επικείμενου κινδύνου (όπως ότι πεθαίνουν από καρδιακό, έμφραγμα ή εγκεφαλικό) 
• αίσθηση απώλειας ελέγχου 
• αποπροσωποίηση ή αποπραγματοποίηση
• αίσθηση τρέλας  

    Οι άνθρωποι με κρίσεις πανικού, ανησυχούν για την επόμενη κρίση πανικού κάτι που δημιουργεί άγχος και έτσι αποφεύγουν μια σειρά από καταστάσεις ή λαμβάνουν "προληπτικά μέτρα" αποφυγής μιας επικείμενης κρίσης πανικού, όπως το να κουβαλούν μαζί τους ένα νερό, ή κάποια φαρμακευτική αγωγή που σκοπό έχει να αποτρέψει μια κρίση πανικού. Φυσικά το πρόβλημα διαιωνίζεται και αυτές οι βραχυπρόθεσμες λύσεις επιτείνουν το φόβο και το άγχος. 

Σχετιζόμενες με φοβία Διαταραχές 

    Η φοβία ή όπως αναφέρεται στην αγγλική βιβλιογραφία, phobia, είναι έντονο συναίσθημα φόβου που σχετίζεται με συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις. Κατά την αρχαία ελληνική μυθολογία ο Φόβος ήταν γιος του Άρη (θεού του πολέμου) και της Αφροδίτης. Μαζί με τον αδελφό του Δείμο, συνόδευαν τον πολεμοχαρή και προκλητικό πατέρα τους στους πολέμους, σπείροντας τον τρόμο στους εχθρούς ώστε να υποτάσσονται στις μάχες. Οι άνθρωποι που έχουν κάποια διαταραχή φόβου, διαφέρουν από τους άλλους ανθρώπους ως προς το συναίσθημα του φόβου, όσον αφορά την ένταση του. Τέτοιες φοβίες μπορεί να είναι 

• φοβία πτήσεων με αεροπλάνο 
• υψοφοβία 
• φοβία συγκεκριμένων ζώων όπως αράχνες ή σκυλιά κ.α. 
• φοβία αίματος 

Συνήθως οι φοβίες αυτές συνοδεύονται από συμπεριφορές αποφυγής των καταστάσεων που πυροδοτούν το συναίσθημα του φόβου, οι άνθρωποι βιώνουν έντονη ανησυχία στο ενδεχόμενο να έρθουν αντιμέτωποι με αυτή τη κατάσταση και υπομένουν με έντονο άγχος και ανησυχία τέτοιου είδους συνθήκες, αντικείμενα ή καταστάσεις. 

Κοινωνική Φοβία 

Όσον αφορά την διαταραχή κοινωνικής φοβίας, οι άνθρωποι βιώνουν έντονο φόβο ή άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις ή καταστάσεις όπου απαιτείται το άτομο να αποδώσει σε κάτι όπως για παράδειγμα σε μια ομιλία μπροστά σε κοινό. Το άγχος που νιώθουν συνδέεται με το ότι θα αξιολογηθούν αρνητικά από τους άλλους και κάτι τέτοιο θα οδηγήσει στο συναίσθημα της ντροπής και της ταπείνωσης. Έτσι προκειμένου να αποφευχθούν αυτά τα συναισθήματα οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή αναπτύσσουν στρατηγικές αντιμετώπισης όπως ή αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων.  

    Το άγχος λοιπόν μοιάζει να είναι μια τεράστια ομπρέλα κάτω από την οποία συνίστανται διάφορες αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές φόβου. Ενώ πολλές φορές αναζητάμε την πρόβλεψη για το μέλλον, αναζητάμε διακαώς να ικανοποιήσουμε την επιθυμία μας να σχεδιάσουμε και να ελέγξουμε το τι θα συμβεί ή τι θα κάνουμε αύριο, είναι τότε ακριβώς που αυτός ο διαρκής αγώνας για τον έλεγχο του αύριο και της μελλοντικής αβεβαιότητας μετατρέπεται σε μια αγχώδη μέγγενη που καταπνίγει τη ζωή μας και τη χαρά που μπορεί να επιφυλάσσει το άγνωστο αύριο μαζί και το φόβο ή και την αγωνία.