Η αίσθηση της ελαττωματικότητας και η ντροπή

    

    Πόσο συχνά νιώθεις ντροπή? Τι σκέφτεσαι όταν η ντροπή ορθώνεται μέσα σου? Πόσο συχνά και πότε είναι παρούσα? 

Σκέφτομαι τη ντροπή σαν μια αυταρχική φιγούρα, που κοκκινίζουν τα μάγουλα της, ξεδιπλώνεται το σώμα της γύρω, τριγύρω από το κεφάλι και με τον δείκτη του χεριού της σε έκταση στοχεύει στα πιο βαθιά σημεία της καρδιάς μου. Διογκώνεται μερικές φορές και κάνει τον άνθρωπο να νιώθει υποτιμημένος, κατώτερος, μειονεκτικός, ελαττωματικός, κακός και ανάξιος. Η αίσθηση αυτή κυριαρχεί, πολλές φορές η ίδια η αίσθηση είναι από μόνη της τόσο τρομακτική και αδυνατεί το άτομο, αδυνατώ εγώ ίσως να τη βάλω σε λέξεις, να διερευνήσω τι σκέψεις κρύβονται από πίσω της. Η ντροπή σαν μέσω τιμωρίας κατά το παρελθόν, γίνεται πλέον στο παρόν, ένας αυταρχικός και δεσποτικός κριτής, που μοιάζει με Ιεροεξεταστή.

Σαν να περνάει κανείς Ιερά Εξέταση.

     Ποιες είναι άραγε οι πτυχές του εαυτού ενός ανθρώπου που βιώνει την αίσθηση μιας βαθιάς ελαττωματικότητας και το συναίσθημα της ντροπής? 

Μπορεί να είναι κάθε χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του, από το γεγονός ότι είναι υπερβολικά ευαίσθητοι, στερημένοι, θυμωμένοι, οκνηροί, χοντροί, κοντοί, ψηλοί, λεπτοί μέχρι το ότι έχουν "απαράδεκτες" σεξουαλικές φαντασιώσεις ή επιθετικές επιθυμίες. Η αίσθηση ότι είναι ελαττωματικοί, είναι διάχυτη και ο τρόμος ότι κάποια στιγμή θα φανούν οι ατέλειες τους και τα ελλειμματικά χαρακτηριστικά τους στις οικείες και κοντινές σχέσεις ή και όχι μόνο, διογκώνεται, κάνοντάς του να συρρικνώνονται μερικές φορές όλο και περισσότερο. Άλλες φορές ο τρόμος αυτός, ανείπωτος, μη διατυπωμένος μέσα στην ιστορία του ατόμου, και εκτοπισμένος από τη προσωπική του αφήγηση, τον ωθεί τελικά να πασχίζει αδιαλείπτως, τρέχοντας με χίλια ενώ είναι μια μηχανή σχεδιασμένη να πηγαίνει με 100. 

    Αυτή η βαθιά πίστη στην ελαττωματικότητα, την έλλειψη, την κατωτερότητα και την αναξιότητα, οδηγεί το άτομο να υποτιμά τον εαυτό του και να παραμένει ή να εμπλέκεται σε σχέσεις όπου λεκτικά το κακομεταχειρίζονται. Η κριτική στρέφεται προς τον ίδιο τον εαυτό μέσα από μια μορφή αυτομομφής που μπορεί να διατυπώνεται ως "εγώ έκανα λάθος, είναι δική μου ευθύνη, μου αξίζει αυτό που μου κάνει ο άλλος". Άλλες φορές μπορεί να νιώθει υπερευαίσθητο στην κριτική των άλλων και να επηρεάζεται έντονα από τη στάση τους ή τη κρίση τους γι' αυτό. Ενώ άλλοτε η απόρριψη είναι σχεδόν αβάσταχτη. 

    Η αίσθηση της ελαττωματικότητας, η ντροπή, η άγνοια και απόρριψη του ίδιου του εαυτού, μπορεί να καλλιεργήσει μηχανισμούς αντιμετώπισης όπως η αποφυγή στενών σχέσεων και η απομόνωση. Το ερώτημα που γεννιέται είναι, σε τι με εξυπηρετεί αυτή η απομόνωση, αυτή η απόσυρση? τι καλό μου προσφέρει? από τι με προστατεύει? Οι άνθρωποι δεν επιλέγουμε συμπεριφορές ή αντιδράσεις στη ζωή μας γιατί έχουμε έμφυτη τη τάση να διαπράττουμε κακό στον εαυτό μας. Αντιθέτως, αναζητούμε την ευχαρίστηση, τη χαρά και θέλουμε όσο περισσότερο να διατηρήσουμε αυτό το συναίσθημα ευαρέσκειας και ασφάλειας που νιώθουμε. Οπότε αναρωτιέμαι πάντα τι θετικό μπορεί να μου δίνει μια συγκεκριμένη δυσάρεστη συμπεριφορά. 

    Πολλές φορές αυτή η απόσυρση, η αποφυγή των στενών σχέσεων, παρέχει ακριβώς ένα συναίσθημα ασφάλειας από την επίκριση - ή τουλάχιστον τη φαντασιακή απειλή της επίκρισης- την αμηχανία που μπορεί να νιώθω. Με προστατεύει από την αβάσταχτη ντροπή της έκθεσης και της ευαλωτότητας μου.

Πληρώνω το αντίτιμο της ασφάλειας με το ακριβό κόστος της μοναξιάς και της απομόνωσης, επιτρέποντας να μεγεθύνεται μέσα μου όλο και περισσότερο η πεποίθηση ότι είμαι ανάξιος, ελλειμματικός και κατώτερος από τους άλλους. 

    Και ενώ ζητάω να πάψουν να με επικρίνουν οι άλλοι, αυτό που χρειάζεται να δυναμώσω μέσα μου είναι η στοργική δική μου φωνή, η ενθαρρυντική δική μου πλευρά. Εκείνη η πλευρά που θα 'θελα να μιλήσει αλλά για τόσο καιρό έχει πέσει σε χειμερία νάρκη ή την εξοστράκισαν όλοι εκείνοι για τους οποίους κρατάω ένα θυμό και μια πληγή ανέκφραστη και κρυμμένη.

     Έτσι λοιπόν αναρωτιέμαι ποια είναι τα δυνατά μου σημεία, ποιες οι αξίες μου, γιατί επιτρέπω να με επικρίνουν, πώς μου μιλάω εγώ. 

Οι άνθρωποι είμαστε από τη φύση μας ελλειμματικά και ατελή πλάσματα. Μπορούμε παρόλα αυτά να αγαπάμε ο ένας τον άλλο, λέει o Jeffrey Young , θεμελιωτής της Θεραπείας Σχημάτων.