Αυτό το σαββατοκύριακο ήταν για 'μένα πολύ ευχάριστο. Αφού συναντήθηκα με πολλούς φίλους, διασκέδασα μαζί τους και είδα πρόσωπα και καρδιές που ήταν ανοιχτές και ζεστές, έφτασε η ώρα να επιστρέψω στο σπίτι μου. Στο σπίτι με περίμενε επίσης, μια ευχάριστη ατμόσφαιρα. Ευγνωμονώ λοιπόν τη καλή μου τύχη και αποφασίζω να ξεκουραστώ. Την επόμενη μέρα χρειάζεται να ετοιμαστώ και να ξεκινήσω να βαδίζω το δρόμο για το γραφείο. Επειδή η δουλειά μου είναι μια μέτρια απόσταση από το σπίτι μου, σκέφτηκα ότι θα είναι καλύτερα αυτή τη μέρα να χρησιμοποιήσω τον ΗΣΑΠ. Έχω αποφασίσει να πληρώνω μηνιαία κάρτα, ώστε να μπορώ να έχω πρόσβαση σε απεριόριστες μετακινήσεις με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, μιας και καταγράφω πολλές διαδρομές εβδομαδιαία για να είμαι παρόν στις υποχρεώσεις και τις δραστηριότητές μου.
Μέχρι εδώ όλα πάνε πολύ καλά. Έρχεται όμως η στιγμή που βάζω το χέρι στη τσέπη του παντελονιού μου (όχι αυτό που φορούσα τις προηγούμενες μέρες) και η τσέπη είναι άδεια- τόσο από λεφτά- όσο και από την κάρτα των ΜΜΜ. Είχα μόλις πληρώσει το μηνιαίο αντίτιμο. Ένα δυσάρεστο συναίσθημα άρχισε να με ενοχλεί. Η καρδιά μου άρχισε να χτυπάει λίγο πιο γρήγορα και ένιωσα να κοκκινίζει το μέτωπό μου και τα αυτιά μου. Με πολύ άγαρμπες και νευρικές κινήσεις άρχισα να σπρώχνω το χέρι μου μέσα στη τσέπη σαν να περίμενα ότι κάπου πιο βαθιά πρέπει να βρίσκεται η κάρτα. Έτρεξα στο δωμάτιο, αναποδογύρισα κανά δυο ακόμη παντελόνια, δημιούργησα μια ακαταστασία και τελικά η κάρτα δεν ήταν πουθενά. Άρχισα να αναθεματίζω και να επαναλαμβάνω δυνατά το ερώτημα που είναι, που είναι, που είναι. Ένιωθα άγχος και εκνευρισμό. Σκεφτόμουν τι θα γίνει αν την έχω χάσει, πάλι θα πρέπει να βγάλω νέα κάρτα, πάλι θα πρέπει να τρέχω στο πιο κοντινό γκισε που βρίσκεται πολλές στάσεις μακριά από τη γειτονιά μου, πάλι θα χάσω το χρόνο μου, ασχολούμαι με ανούσια πράγματα, μα που είναι?
Η απώλεια της κάρτας με είχε ξεβολέψει. Μόλις είχα βγει από το comfort zone ή τη ζώνη ασφαλείας και άνεσης μου και έκανα σα μικρό παιδί που έχει χάσει ένα πολύτιμο παιχνίδι του. Είναι σα να με βλέπω μέσα από το φακό μιας κάμερας να χτυπιέμαι πάνω κάτω, κουνώντας νευρικά τα χέρια μου.
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν βιώσει μια παρόμοια εμπειρία άγχους. Η παραπάνω ήταν μια απλή καθημερινή συνθήκη που μπορεί να έχει τύχει σε όλους. Πολλοί άνθρωποι όταν αισθανόμαστε άγχος τείνουμε να υιοθετούμε νευρικές και "σφιχτές" όπως μου αρέσει να τις χαρακτηρίζω συμπεριφορές. Μπαίνουμε αυτόματα σε μια φάση αντίδρασης παρά απάντησης σε αυτό που μας έχει ταράξει. Αντιδρούμε νευρικά αισθανόμενοι ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις κινήσεις μας και τις συμπεριφορές μας. Οι απαντήσεις μας γίνονται άκαμπτες και δύσκαμπτες. Με το καιρό οι αντιδράσεις μας αυτές όταν αισθανόμαστε άγχος, ενώ μπορεί να ήταν χρήσιμες ή να φαίνονταν χρήσιμες, μετατρέπονται σε εμπόδια που μας παγιδεύουν.
Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα αντικείμενο, μια κατάσταση ή οτιδήποτε που μας απειλεί νοητικά ή σωματικά, ενεργοποιείται ο μηχανισμός fight or flight. Στα ελληνικά μηχανισμός μάχης ή φυγής. Πρόκειται για το οξύ stress. Αυτή η απόκριση του σώματος ενεργοποιείται από την έκκριση ορμονών που προετοιμάζουν το σώμα είτε να μείνει και να παλέψει την απειλή είτε να φύγει ώστε να βρει ασφάλεια, (Goldstein, 2010). Σύμφωνα με ένα άρθρο της Kendra Cherry, (2022), το 1920 ο φυσιολόγος Walter Cannon ήταν ο πρώτος που περιέγραψε αυτό το μηχανισμό μάχης ή φυγής. Ο Cannon αντιλήφθηκε ότι μια αλυσίδα γρήγορων αντιδράσεων μέσα στο σώμα βοηθά στη κινητοποίηση των διαθέσιμων πηγών του σώματος για την αντιμετώπιση της απειλητικής συνθήκης. Με λόγια της οικονομίας, μια σειρά αλλαγών στο σώμα ενεργοποιεί τους διαθέσιμους ταμειακούς πόρους ώστε να ξεχρεώσουν τις υποχρεώσεις τους προς τις ανάγκες του σώματος και του πνεύματος για ασφάλεια.
Σήμερα η απόκριση μάχης ή φυγής είναι μέρος των σταδίων του Γενικευμένου Συνδρόμου Προσαρμογής του Hans Selye. Περισσότερες πληροφορίες εδώ:https://www.verywellmind.com/general-adaptation-syndrome-gad-definition-signs-causes-management-5213817.
Σύμφωνα με την APA (2022), η απόκριση stress είναι παρούσα κάθε φορά που μια αλλαγή συμβαίνει στο περιβάλλον μας. Κάθε φορά που ένα απειλητικό γεγονός συμβαίνει ή αντιλαμβανόμαστε ότι συμβαίνει ενεργοποιείται το stress και το σώμα μπαίνει σε θέση μάχης ή φυγής. Το άγχος ωστόσο παρόλο που μοιάζει με το stress είναι μια συναισθηματική κατάσταση η οποία επιμένει ακόμη και όταν ο κίνδυνος έχει εξαφανιστεί ή δεν υπάρχει. Συνοδεύεται από μια σειρά ανησυχιών που επιμένουν ακόμη και όταν το απειλητικό ερέθισμα έχει εξαφανιστεί.
Θέλοντας να προστατευτούμε πολλές φορές από τις απειλές πραγματικές ή φανταστικές υιοθετούμε συμπεριφορές. Αν αισθανόμαστε ότι οι διαθέσιμοι πόροι επαρκούν τότε μπορεί να μείνουμε και να τα βάλουμε με την απειλή. Αν αισθανόμαστε ότι οι διαθέσιμοι πόροι δεν επαρκούν τότε μπορεί να υιοθετήσουμε συμπεριφορές αποφυγής ή συμπεριφορές ασφαλείας ή άλλες συμπεριφορές διαβεβαιώσεων. Και οι δυο αντιλήψεις μπορεί να αποτελέσουν τμήμα της διαιώνισης δυσάρεστων συναισθημάτων και διπλασιασμού αυτών.
Στη περίπτωση της προσωπικής μου εμπειρίας ή σφιχτή αντίληψη και προσπάθεια να βρω τη κάρτα αμέσως, εκείνη τη στιγμή και η ματαίωση της, ενίσχυε όχι μόνο το άγχος μου για το τι θα συμβεί αν την έχω χάσει αλλά και τον εκνευρισμό μου. Έπεσα σε μια παγίδα λοιπόν εξαιρετικού διπλασιασμού του προβλήματος. Ενώ λοιπόν η απόκριση της μάχης μπορεί να ακούγεται καμιά φορά μια γενναία απάντηση στις δυσκολίες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, όταν είναι σπασμωδική αντίδραση, χρωματισμένη από την επήρεια πολλές φορές ενός ανεξέλεγκτου άγχους και μιας ασταμάτητης ανησυχίας, μπορεί απλώς να επιτείνει τα προβλήματά μας.
Tο άγχος και τα παρεπόμενα αυτού μπορεί πολλές φορές να ανατροφοδοτούνται και από τις συμπεριφορές που επιλέγουν οι άνθρωποι ώστε να διαχειριστούν τα δυσάρεστα αυτά συναισθήματα, όπως αναφέρεται και σε προηγούμενη ενότητα. Ένας από τους μηχανισμούς των προβλημάτων άγχους είναι οι συμπεριφορές αποφυγής ως τρόποι μείωσης των δυσάρεστων συναισθημάτων, (Craske et a., 2008), όπως αυτά του άγχους ή του εκνευρισμού, της δυσφορίας ή της ματαίωσης πολλές φορές, και της διατήρησης μιας αίσθησης ασφάλειας σε μια πραγματικά ή κατά τα φαινόμενα επισφαλή συνθήκη. Ένα παράδειγμα αποφυγής είναι το να αποφεύγω το σκοτάδι αν έχω αναπτύξει ένα φόβο γι' αυτό. Επειδή όμως δεν είναι εφικτό να αποφεύγω το σκοτάδι μιας και δεν μπορώ να αντιμετωπίσω το φυσικό κύκλο ζωής του ηλιακού συστήματος μπορεί να αναπτύξω και άλλες συμπεριφορές. Είτε να αποφεύγω τα σκοτεινά μέρη είτε να έχω πάντα μαζι μου κάποιες ασφαλιστικές δικλίδες.
Μια άλλη συμπεριφορά διαιώνισης ενός φαύλου κύκλου, που καθιστά το άγχος χρόνιο και εμπόδιο για τον άνθρωπο είναι οι συμπεριφορές ασφαλείας. Πρόκειται για άμεσες δράσεις που σκοπό έχουν να προλάβουν, να διασφαλίσουν μια διαφυγή ή να ελαχιστοποιήσουν τις φοβούμενες συνέπειες του άγχους, συμπεριλαμβανομένης και της δυσφορίας που συνοδεύει το ίδιο το άγχος, (Blakey & Abramowitz, 2016). Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας συμπεριφοράς μπορεί να είναι το να ζητάει κανείς διαβεβαιώσεις ότι η διαδρομή που ακολουθεί πηγαίνοντας στο σπίτι του είναι φωτισμένη, ή να κρατάει πάντα μαζί του ένα μπουκαλάκι νερό ώστε να διαχειριστεί τις συνέπειες του φόβου περνώντας από σκοτεινά μέρη.
Αυτές οι συμπεριφορές δίνουν μια αίσθηση ασφάλειας. Ανακουφίζουν βραχυπρόθεσμα από την δυσφορία που συνοδεύει το άγχος και το φόβο μιας κατάστασης αλλά την ίδια στιγμή διαιωνίζουν ένα πρόβλημα που είναι η ίδια τελικά η μη ανοχή των συναισθημάτων και η ερμηνεία τους ως απειλητικά. Οτιδήποτε δυσάρεστο, οι άνθρωποι το αποφεύγουμε ή θέλουμε να το αποφύγουμε. Πολλές φορές αυτή η επιθυμία αποφυγής δυσάρεστων καταστάσεων, μεταμορφώνεται σε μια δυσάρεστη εμπειρία καθώς πασχίζουμε όλο και περισσότερο να μη βιώσουμε τα φαντασιακά δυσάρεστα γεγονότα, καταλήγοντας να δυσαρεστούμαστε από τον μάταιο αγώνα της αποφυγής. Αυτός είναι ένας φαύλος κύκλος διαιώνισης της δυστυχίας.
Οι συμπεριφορές του άγχους που συμμετέχουν στη διατήρηση των κλινικών προβλημάτων του και το καθιστούν εμπόδιο για πολλούς ανθρώπους, επιβεβαιώνουν πολλές φορές τις πεποιθήσεις που διατηρεί το άτομο ότι το άγχος ή άλλα δυσφορικά συναισθήματα και οι καταστάσεις που το ενεργοποιούν είναι απειλητικά. Οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να διαχειριστούν το άγχος είτε αυτό αφορά πραγματικές απειλές, είτε αφορά μελλοντικές, φανταστικές δυσάρεστες εκβάσεις καταστάσεων, υιοθετούν μια συμπεριφορά ασφαλείας ή αποφυγής και με αυτό το τρόπο ερμηνεύουν πολλές φορές την καλή ή την εν τέλει θετική έκβαση μιας κατάστασης ως αποτέλεσμα του ότι εφάρμοσαν την συμπεριφορά ασφαλείας ή αποφυγής.
Το παραπάνω διαποτίζει όλο και περισσότερο ένα μη ρεαλιστικό νοητικό φίλτρο αυτών των ανθρώπων, που ουσιαστικά ενδυναμώνει διαρκώς τις ακραίες πεποιθήσεις που διατηρούν για την απειλή αλλά και για την ικανότητα τους να αντιμετωπίζουν ενδεχόμενες απειλές.
Όταν κατάφερα να βρω τη κάρτα του ΗΣΑΠ, είχαν περάσει πολλές ώρες. Είχα περπατήσει, είχα απολαύσει τη παρέα της συντρόφου μου, είχα συζητήσει για μια ποικιλία θεμάτων άσχετων του προβλήματος μου τα οποία μου φαίνονταν πολύ ενδιαφέροντα και με διασκέδαζαν. Όταν αποφάσισα να ασχοληθώ εκ νέου με την αναζήτηση της, είχα επανακτήσει τον έλεγχο του σώματός μου. Για να είμαι περισσότερο ακριβής, εστίασα τη προσοχή μου στο σώμα μου, παρατηρώντας άκριτα τις αισθήσεις του, δίνοντας προσοχή στην αναπνοή μου, χωρίς να προσπαθώ να αλλάξω τίποτα. Με χαλαρωμένους μύες, απαλή και ήπια αναπνοή, επέτρεψα στο μυαλό μου περιπλανηθεί νοερά μια μέρα πριν χάσω τη κάρτα. Ανακάλεσε πολλές λεπτομέρειες, τις δραστηριότητες που είχα κάνει, τις διαδρομές που είχα ακολουθήσει, τους ανθρώπους που είχα συναντήσει, το φαγητό που είχα φάει και ξαφνικά, μια ενορατική στιγμή, ο νους μου είδε τα ρούχα και το παντελόνι που φορούσα τη μέρα που έχασα τη κάρτα. Σηκώθηκα, πήγα στα απλωμένα ρούχα και η κάρτα ήταν στο τσαλακωμένο από το πλύσιμο παντελόνι, να μυρίζει κι αυτή μαλακτικό λεβάντα.
Το άγχος και ο εκνευρισμός από αρωγοί της ζωής μας και λίκνο της δράσης μας μπορεί πολλές φορές να γίνουν εμπόδιο ώστε να επιτύχουμε μια αποστολή. Ο τρόπος για να επιτελέσουμε το έργο που μας έχει ανατεθεί ή μας έχουμε αναθέσει, μερικές φορές, είναι να μείνουμε με τα συναισθήματά μας, να τα παρατηρήσουμε και να δώσουμε μια μικρή παράταση. Να κάνουμε μια μικρή παύση. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η παράταση διαφέρει σημαντικά από την αναβλητικότητα για την οποία θα γίνει λόγος σε επόμενη ενότητα.
Άσκηση
Σημείωσε σε ένα τετράδιο ποιες συμπεριφορές έχεις οι οποίες πιστεύεις ότι σε βοηθούν να διαχειρίζεσαι το άγχος σου ή καταστάσεις που σε αγχώνουν?
Είναι κάποιες από αυτές που σε εμποδίζουν? Αν ναι κατάγραψέ τες σε μια στήλη με ιεραρχική σειρά από αυτή που είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για 'σένα σε αυτή που είναι το μικρότερο
Πότε περίπου παρατήρησες ότι ξεκίνησες να χρησιμοποιείς αυτές τις συμπεριφορές?
Που είδες για πρώτη φορά ότι αυτές οι συμπεριφορές είναι βοηθητικές?
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου