Αμέτρητοι λογοτέχνες έχουν μιλήσει για τις διαφορετικές πτυχές που διατηρούν οι άνθρωποι. Ο Ντοστογιέφσκι στο αριστούργημα του Αδερφοί Καραμαζόφ, περιγράφει ακριβώς αυτή τη πολυπλοκότητα που διατηρούμε. Παρομοίως ο Ουγκώ στο βιβλίο του Οι Άθλιοι, μέσα από τη σκιαγράφηση του Γιάννη- Αγιάννη, απεικονίζει με ζωηρό και ρεαλιστικό τρόπο πως μέσα στον ίδιο άνθρωπο χωρούν περισσότεροι από έναν χαρακτήρες. Μέσα σε ένα σώμα μεγαλώνουν τόσο αντιθετικοί πολλές φορές χρωματισμοί που ο άνθρωπος εκπλήσσεται μόλις αρχίζει να τους ανακαλύπτει.
Ένας ωφελούμενος μου, με τον οποίο συνεργαζόμαστε ώστε να διαχειριστεί τι δυσκολίες που αντιμετωπίζει με τις διαπροσωπικές του σχέσεις μου περιέγραψε σε μια συνεδρία μας, το πώς αισθάνεται, μεταφέροντας την αφήγηση που είχε ακούσει κάποτε από τη μητέρα του. Μερικές φορές νιώθω σαν να παλεύουν μέσα μου δυο λύκοι. Ο ένας μάχεται να φάει τον άλλο. Ο ένας ο δυνατός, είναι άγριος, κακός, βλοσυρός, μοχθηρός, διέπεται από μνησικακία, τρομακτικός, άπληστος και ζηλόφθων. Ο άλλος ο πιο μικρός, είναι καλοκάγαθος, ευγενικός, συμπονετικός, διακρίνεται από ενσυναίσθηση, είναι στοργικός, τρυφερός, απαλός, ευμενής.
Άκουγα τον άνθρωπο αυτό με τεράστια προσοχή και συνεπαρμένος από την ζωντανή του αφήγηση για το πώς αισθάνεται. Αυτή την αφήγηση την συνάντησα έπειτα από καιρό στο άρθρο το οποίο αποτελεί και την πηγή αυτής της ενότητας. Σκέφτηκα αμέσως πόσες ιδέες έχουν αποτελέσει αυτό που ο Irvin Yalom, ονομάζει κυματισμούς. Οι κυματισμοί είναι ουσιαστικά οι ιδέες μας ή κάτι που κάναμε στη ζωή μας και του οποίου οι επιπτώσεις ή οι συνέπειες επεκτείνονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ομόκεντρων κύκλων. Η ιδέα αυτής της μάχης των λύκων, είχε ξεκινήσει από κάποιον ανώνυμο κάποια στιγμή στο παρελθόν, είχε περάσει με κάποιο τρόπο στην επόμενη γενιά, και έπειτα στη μητέρα του ωφελούμενού μου και έπειτα στον ωφελούμενο και τώρα σε εμένα.
Με ένα απαλό μειδίαμα σχηματισμένο στα χείλη μου, κοντοστάθηκα, αναστοχάστηκα για λίγο και έπειτα αναρωτήθηκα προς τον πελάτη μου: και τι γίνεται σε αυτή τη μάχη τελικά? Εκείνος χαμογέλασε κάπως συνεσταλμένα και μου απάντησε: κερδίζει ο λύκος που ταϊζω καθε φορά.
Κατ' αυτό το τρόπο οι νευροεπιστήμονες επιβεβαιώνουν τους λαϊκούς μύθους, ότι αυτό που εξασκείς αυτό και θα ευδοκιμήσει. Για παράδειγμα όσο περισσότερο εξασκείται κανείς στο στόχο τόσο καλύτερος θα γίνεται με το πέρασμα του καιρού. Όσο περισσότερο γυμνάζεται κανείς τόσο πιο πολύ θα δυναμώνουν οι μύες του. Παρομοίως οι άνθρωποι τείνουμε να καλλιεργούμε τα δύσκολα συναισθήματα εν αγνοία μας. Σημειώνω σε αυτό το σημείο ότι δεν αναφέρομαι και δεν υπονοώ την αποφυγή των δύσκολων συναισθημάτων, ούτε προσπαθώ να υποδείξω την άρνηση της ύπαρξης τους, καθώς κάτι τέτοιο όχι μόνο δε θα ήταν βοηθητικό αλλά θα καθιστούσε και την πορεία μας στη ζωή ανυπόφορη και σαχλή. Αναφέρομαι στην τάση μας, πολλές φορές ασυνείδητη, να εστιάζουμε υπέρμετρα και να επιδεινώνουμε μια κατάσταση, να διογκώνουμε συναισθηματικές μας αντιδράσεις μέσα από ένα διαστρεβλωμένο πρίσμα. Ποιοι είναι ορισμένοι τρόποι που μας εμποδίζουν να δούμε τον πράο λύκο να μεγαλώνει?
- Οι άνθρωποι τείνουν να υιοθετούν και να αναπαράγουν διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις για τον εαυτό τους. Συχνά σκέφτονται με ένα διπολικό ή ασπρόμαυρο τρόπο σκέψης. Για παράδειγμα ένας ωφελούμενός μου, ο οποίος είναι από τη Γαλλία και ζει στην Ελλάδα δύο χρόνια, περιέγραφε πρόσφατα σε μια συνεδρία μας πόσο μειωμένη αισθάνεται την αυτοπεποίθηση του όταν χρειάζεται να μιλήσει ελληνικά. Κάθε φορά που βρίσκεται σε μια κοινωνική περίσταση και προσπαθεί να μιλήσει ελληνικά, έπειτα από την ανταλλαγή ορισμένων φράσεων, αμέσως αλλάζει τη γλώσσα σε αγγλικά, που είναι μια κοινή γλώσσα επικοινωνίας και αισθάνεται άγχος και μειωμένη αυτοπεποίθηση. Όταν τον ρώτησα τι σκέψεις περνούν από το νου του και νιώθει αυτό το αίσθημα αυξημένων παλμών που συνοδεύουν το άγχος του και την ελλειμματική του πίστη στον εαυτό μου απάντησε: Ή θα πρέπει να μιλάω άπταιστα τα ελληνικά ή δε θα τα μιλάω καθόλου. Αυτός είναι ένας χαρακτηριστικός τρόπος διπολικής σκέψης που εμποδίζει τους ανθρώπους να καλλιεργήσουν αλλά πολύ περισσότερο να βιώσουν τα θετικά συναισθήματα και την ευγένεια προς τον εαυτό τους.
- Πολλοί άνθρωποι μεταξύ αυτών και εγώ θεωρούμε ότι το να κουράζεται κανείς συνεχώς, να είναι διαρκώς στην τσίτα ή απασχολημένος είναι μια "φυσιολογικότητα", είναι η νόρμα. Το να ζούμε διαρκώς υπό την επήρεια του άγχους είναι φυσιολογικό. Αν αυτή είναι η εμπειρία σας τότε θα χρειαστεί να δώσετε λίγο χρόνο ώστε να παρατηρήσετε αν υπάρχουν στοιχειώδεις στιγμές όπου αισθάνεστε ευχάριστα συναισθήματα και να τα παρατηρήσετε.
- Μπορεί πολλές φορές τα ευχάριστα συναισθήματα να μας προσπερνούν. Οι διάφορες μέθοδοι mindfulness μπορούν να μας βοηθήσουν να αναγνωρίζουμε αυτά τα συναισθήματα. Στην αρχή ίσως είναι δύσκολο. Ίσως είναι ακόμη πιο δύσκολο να τα ονοματίσουμε αλλά αρκεί να καταγράψουμε τη λέξη ευχάριστο ή δυσάρεστο, αν είμαστε αρχάριοι στην αναγνώριση των συναισθημάτων. Στην αρχή αντί να τα παραγνωρίσουμε ίσως είναι καλύτερα να τα εντοπίσουμε και να παρατηρήσουμε πώς επιδρούν στο σώμα μας και στο νου μας. Να σημειώσουμε νοερά ή στο σημειωματάριο του κινητού τι αλλαγές παρατηρούμε στο σώμα μας ή στο νου μας.
- Ένα άλλο εμπόδιο που συναντάμε είναι η πεποίθηση μας ότι τα θετικά ή ευπρόσδεκτα συναισθήματα θα έπρεπε να κρατούν για πάντα. Όλα όμως τα συναισθήματα είναι παροδικά και προσωρινά. Ακόμη και η ένταση στην οποία τα βιώνουμε ποτέ δεν είναι η ίδια. Και όσο περισσότερο παρακινούμαστε από την πεποίθηση ότι πρέπει να ζούμε διαρκώς χαρούμενοι ή ευχάριστα τόσο περισσότερο μοιάζουμε με ένα αφελή άνθρωπο που προσπαθεί να αγκαλιάσει τα κύματα της θάλασσας κάνοντας ακόμη μεγαλύτερη τη δυσφορία μας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου