Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους γύρω μας επηρεάζεται από τις ερμηνείες που κάνουμε για εμάς και τον κόσμο. Οι ερμηνείες μας βασίζονται σε εμπειρίες που έχουμε βιώσει κατά τη παιδική μας ηλικία και έχουν συμβάλει στην ανάπτυξή μας. Η ανάπτυξη των ερμηνειών γύρω από τα γεγονότα, τον εαυτό μας και το κόσμο είναι μια διαδικασία που επηρεάζεται μεταξύ άλλων από τον τύπο δεσμού που έχουμε αναπτύξει με τους φροντιστές μας.
Ο Boris Cyrulnik, (2012), υποστηρίζει στο βιβλίο του, Τρέξε να σωθείς, η ζωή σε καλεί, "ένα παιδί στο οποίο εντυπώθηκε η ασφαλής προσκόλληση τους πρώτους μήνες της ζωής του είναι πιο δύσκολο να τραυματιστεί από το παιδί που έχει ήδη υποφέρει επειδή πέρασε κάποια ασθένεια ή επειδή τα άτομα που το περιέβαλλαν τα πρώτα χρόνια της ζωής του χτυπήθηκαν από κάποια συμφορά... Η επίδραση ενός γεγονότος θα είναι λιγότερο τραυματική αν προηγουμένως το παιδί, έχοντας βιώσει μια ασφαλή προσκόλληση, έχει κατακτήσει ένα πολύτιμο εργαλείο για τη διαχείριση των συναισθημάτων του: την ικανότητα να εκφράζεται με τον λόγο".
Πολλές φορές ρωτάω τους ανθρώπους στο τέλος της ψυχοθεραπευτικής μας συνεδρίας πώς αισθάνονται, αν θα κρατούσαν κάτι από την τελευταία συνεδρία που τους φάνηκε χρήσιμο ή αν έμαθαν κάτι καινούριο για τον εαυτό τους. Πολλές φορές επίσης ανακαλώ τις προσωπικές μου συνεδρίες ή αναρωτιέμαι μετά το τέλος της θεραπευτικής μου ομάδας τι έγινε σήμερα εκεί που θα το κρατούσα, τι με έφερε σε δύσκολη θέση ή τι μου χρησίμευσε? Μια από τις πιο κοινές απαντήσεις και στις δύο περιπτώσεις είναι αυτή η περίεργη αίσθηση που νιώθω στο σώμα μου ή νιώθουν οι ωφελούμενοί μου ακούγοντας τις λέξεις μέσω των οποίων αρθρώνουμε όλες μας τις σκέψεις. Η ικανότητά μας να τοποθετούμε τα συναισθήματα μας και τις σκέψεις μας σε λέξεις είναι αυτή που ρυθμίζει τα συναισθήματά μας, τις ανάγκες μας και τις επιθυμίες μας. Το ανείπωτο γίνεται ειπωμένο, αυτό που σωπαίνει, φωνάζει.
Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουμε ότι οι σχέσεις μας στη παιδική ηλικία και οι δεσμοί μας με τους τροφούς μας, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε στις σχέσεις μας σήμερα, είτε αυτές αφορούν τον εαυτό μας είτε τους άλλους. Επίσης δεν γνωρίζουμε ότι η ζωή σε ένα περιβάλλον όπου επικρατεί σιωπή ή αποσιώπηση των συναισθημάτων, απόκρυψη των αναγκών και υπονόμευση της έκφρασης και της αυτοπεποίθησης, μετατρέπεται σε ακρωτηριασμένη ζωή.
Πιστεύω βαθιά ότι αν το γνωρίζαμε θα προσπαθούσαμε να συνδεθούμε με τον Άλλο. Θα προσπαθούσαμε να οργώσουμε ένα μονοπάτι ώστε να έρθουμε πιο κοντά με τον άλλο και όχι να απομακρυνθούμε, περιχαρακωμένοι πίσω από το "δίκιο" μας. Αν το γνωρίζαμε θα προσπαθούσαμε πρώτα απ΄όλα να συναντήσουμε αυτή τη παιδική μας ηλικία. Δεν θα την αποφεύγαμε, δεν θα την εξουδετερώναμε, δε θα την σιωπούσαμε. Θα προσπαθούσαμε να συνδεθούμε με αυτό το παιδί που κρύβουμε μέσα μας. Θα κατεβαίναμε και θα ανοίγαμε αυτή την υπόγεια κρύπτη και θα προσπαθούσαμε να αγκαλιάσουμε ό,τι ποτέ δεν αγκαλιάστηκε. Αλλά για να το κάνουμε αυτό δεν αρκεί μόνο να γνωρίζουμε ότι τα παιδικά μας βιώματα ακόμη μέχρι σήμερα επηρεάζουν πτυχές του εαυτού μας. Αυτή η κατάβαση χρειάζεται και παρέα, χρειάζεται συντροφικότητα, χρειάζεται έρωτα και ζωηράδα. Καμιά φορά χρειάζεται και ένα πυροδοτικό γεγονός που θα με κάνει να πω μέσα μου φτάνει πια, ως εδώ, τώρα χρειάζομαι βοήθεια. Χρειάζεται μια εμπειρία που θα μας ξυπνήσει.
Ένας άνθρωπος 40 ετών περίπου, χτύπησε τη πόρτα του γραφείου μου πρόσφατα ζητώντας μου βοήθεια για να διαχειριστεί το άγχος του. Έχω άγχος από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, μου είπε όταν τον ρώτησα πόσο καιρό παλεύει μαζί του. Και τι σας έκανε να ζητήσετε τώρα βοήθεια; αναρωτήθηκα. Μου μίλησε για κάποιες ιδεοληψίες που εμφανίστηκαν πρόσφατα οι οποίες τον τρόμαξαν τόσο πολύ ώστε τον παρακίνησαν να αναζητήσει βοήθεια. Ο φόβος του ότι κάτι δεν πάει καλά τον είχε σπρώξει στο γραφείο του ψυχολόγου.
Αν αυτός ο άνθρωπος γνώριζε, να αντιλαμβάνεται το άγχος του, ήξερε με κάποιον τρόπο ότι ο τρόπος που μεγάλωσε και τα βιώματά του θα άφηναν ορισμένα έστω ίχνη στη δική του ψυχή και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τη ζωή και τις δυσκολίες της, πιστεύω βαθιά ότι θα είχε αναζητήσει βοήθεια νωρίτερα. Δεν γνώριζε όμως ότι το να μιλάει κανείς για τις εμπειρίες του, να μοιράζεται τα συναισθήματά του είτε αυτά είναι ευχάριστα είτε δυσάρεστα, να σχηματίζει προτάσεις και αφηγήσεις και ιστορίες γύρω από τα γεγονότα εκείνα που έχει ζήσει και έχει υπερνικήσει, θα ήταν ένας τρόπος να απαλύνει το χρόνιο άγχος και να επανανοηματοδοτήσει τις ιστορίες του. Δεν το γνώριζε διότι η αποσιώπηση όσων συμβαίνουν και όσων αισθάνεται κανείς για όσα συνέβησαν είναι ο τρόπος που πολλοί άνθρωποι ξέρουν ως καταλληλότερος.
Ένα παιδί όμως, το οποίο έζησε γεγονότα τα οποία το εξέθεσαν σε κάποιας μορφής κίνδυνο πώς και για πόσο αλήθεια θα κρατήσει κρυφό ή θα αποσιωπά ό,τι πέρασε; Αυτό το "ό,τι πέρασε", δεν αφορά μόνο την έκθεση του σε κάποια βλάβη ή σε κάποια απειλητική για το ίδιο συνθήκη αλλά και την έκθεσή του στη μη κάλυψη βασικών αναγκών. Έτσι τουλάχιστον ορίζει ένα τραυματικό γεγονός ο Gabor Mate.
Όταν πυρηνικές συναισθηματικές ανάγκες ενός παιδιού δεν καλύπτονται, παραγνωρίζονται, απορρίπτονται ως ασήμαντες ή παραμελούνται τότε αυτή η μη εκπλήρωση τους μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη ψυχολογικών διαταραχών. Σύμφωνα με τους Young et al. (2003), έχουν διατυπωθεί πέντε πυρηνικές συναισθηματικές ανάγκες για τα ανθρώπινα όντα. Αυτές είναι α. ασφαλείς δεσμοί με τους άλλους (περιλαμβάνει σταθερότητα, ασφάλεια, φροντίδα και αποδοχή), β. αυτονομία, ικανότητα και αίσθηση ταυτότητας, γ. ελευθερία έκφρασης ζωτικών αναγκών και συναισθημάτων, δ. αυθορμητισμός και παιχνίδι, ε. ρεαλιστικά όρια και αυτοέλεγχος.
Επειδή όλοι βιώνουμε τη ζωή με διαφορετικό τρόπο, κάτι το οποίο μπορεί να είναι τραυματικό για 'μένα μπορεί να μην είναι για κάποιον άλλο. Αν ένα παιδί έχει αρκετή υποστήριξη και φροντίδα είναι λιγότερο πιθανό να βιώσει συμπτώματα που σχετίζονται με το τραύμα, αναφέρει η Christie Pearl, EMDR θεραπεύτρια. Και συνεχίζει λέγοντας, από την άλλη αν οι γονείς ή οι φροντιστές του παιδιού δεν είναι αρκετά υποστηρικτικοί ή αποτελούν οι ίδιοι την πηγή του τραύματος τότε το παιδί είναι πιθανότερο να βιώσει αρνητικές επιπτώσεις μιας εμπειρίας. Το παιδικό τραύμα, μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις επειδή μαθαίνουμε για τους συναισθηματικούς δεσμούς πολύ νωρίς στη ζωή μας. Συνεπώς αν οι άνθρωποι από τους οποίους εξαρτόμαστε για την επιβίωσή μας, μας βλάψουν ή δεν είναι παρόντες στη κάλυψη των συναισθηματικών μας αναγκών αυτό μπορεί να επιδράσει στο τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την ανθρώπινη σύνδεση.
Θυμάμαι όταν ήμουν μικρός είχα παρακολουθήσει μια ταινία στο cinema η οποία με είχε συγκινήσει πραγματικά. Ήταν ένα animation που περιέγραφε μια φιλία δύο λούτρινων παιχνιδιών η οποία είχε ενδυναμωθεί μέσα από τις περιπέτειες που περνούσαν και οι δύο μαζί και είχε διακοπεί από τη βίαιη αποκοπή του ενός από τον άλλο. Θυμάμαι ότι αυτή η σκηνή με είχε συνταράξει τόσο πολύ σαν παιδί που είχα βάλει τα κλάματα. Τώρα θυμάμαι ότι αυτό το ξέσπασμα σε κλάματα από τη βίαιη διακοπή μιας φιλίας, με είχε εκπλήξει και με είχε τρομάξει τόσο πολύ, που αργότερα όταν η ταινία τελείωσε, μοιράστηκα ό,τι μου συνέβη με τη μητέρα μου, η οποία είχε έρθει να με πάρει από το cinema μετά το τέλος της προβολής. Χαμογελαστή και γλυκύτατη με είχε ακούσει όταν της είπα ότι έκλαψα μέσα στη ταινία και είχε απ' ότι θυμάμαι πει : συγκινήθηκες λοιπόν με αυτό που είδες. Μη φοβάσαι.
Αυτή η παρουσία της τροφού σε εκείνη τη στιγμή που εγώ είχα αισθανθεί κάτι το οποίο τότε νομίζω ότι δεν ήξερα τι ήταν, δεν ήξερα πως να το προσδιορίσω με είχε κάνει να νιώσω ανακούφιση. Η γλυκύτητα της και το χαμόγελό της, είχε ζεστάνει το κλίμα ώστε να μπορέσω να πω ακριβώς αυτό που μου είχε συμβεί.
Στον άνθρωπο που μας επιτρέπει με τη γλυκήτητά του να νιώσουμε εμπιστοσύνη, τρυφερότητα και ζεστασία και στο πλαίσιο που μας παρέχει θαλπωρή μπορούμε να βάλουμε σε λέξεις αυτό που νιώθουμε. Η ικανότητα του "ομιλείν" αναπτύσσεται. Και αφού η ικανότητα αναπτύσσεται μέσα σε ένα ζεστό πλαίσιο οι αφηγήσεις εμπλουτίζονται. Αυτό περιμένουμε και επιδιώκουμε να συμβεί και στη ψυχοθεραπεία.
Σε ένα κρύο, παγωμένο, απομονωμένο και στεγνό περιβάλλον, πολλές φορές σε ένα περιβάλλον το οποίο δεν ενθαρρύνει το παιδί για τις επιδόσεις του εκτός της οικογένειας, η αυτονομία του καταστρατηγείται με τρόπο υπερπροστατευτικό από την οικογένεια, το άτομο μεγαλώνοντας μπορεί να αναπτύξει ανεπαρκή αυτονομία, μειωμένη αυτοπεποίθηση και αίσθηση επάρκειας και ικανότητας, να ανταπεξέλθει στη ζωή, ενώ συχνά μπορεί να βιώνει την εμπειρία της ζωής ως δυσοίωνη, αρνητικά και καταστροφολογικά απρόβλεπτη, ως ένα απρόβλεπτο βάρος.
Τα παιδιά που έμαθαν ότι δεν μπορούν να αποδώσουν και να ζήσουν ανεξάρτητα από τους άλλους, πίστεψαν ότι δεν θα τα καταφέρουν χωρίς τη σημαντική αρωγή Άλλων, ότι είναι λιγότερο ικανοί να ανταπεξέλθουν σε καθημερινές υποχρεώσεις και καθήκοντα και πολλές φορές ότι δεν μπορούν να ζήσουν μόνοι τους. Αυτές οι πεποιθήσεις ρίζωσαν τόσο βαθιά και στην ενήλικη ζωή τους, αυτοί οι άνθρωποι αντιδρούν σ' αυτές τις πεποιθήσεις του παρελθόντος χωρίς στο παρόν να αποδεικνύονται αληθινές και επαρκείς για να αποδείξουν όλα αυτά που έμαθαν να πιστεύουν για τους ίδιους και το κόσμο.
Οι ακάλυπτες συναισθηματικές ανάγκες όπως αυτές αναφέρονται παραπάνω αλληλεπιδρούν με την ανάπτυξη διάφορων ψυχιατρικών και ψυχολογικών διαταραχών, με την ανάπτυξη αγχωδών διαταραχών και άλλων καταθλιπτικών συμπτωμάτων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι μόνοι και επαρκείς παράγοντες. Η συζήτηση γύρω από αυτό το θέμα ανάπτυξης ψυχολογικών δυσκολιών, είναι μεγάλη και υπάρχουν πολλά και αμφιλεγόμενα επιχειρήματα. Αλλά η μελέτη και η παρατήρηση στην κλινική πράξη μας δίνει τη δυνατότητα να διαμορφώνουμε υποθέσεις βάση των οποίων κινούμαστε και ψάχνουμε.
Όλες οι ψυχολογικές δυσκολίες για τις οποίες σήμερα αναζητούμε βοήθεια στη ψυχοθεραπεία, μπορεί να σχετίζονται και με ένα περιβάλλον στο οποίο δεν ειπώθηκα ποτέ ιστορίες. Μπορεί αυτό να μας προκαλεί στενοχώρια- εμένα τουλάχιστον μου προκαλεί- αλλά η αναγνώριση ότι έχουμε την ικανότητα να μιλάμε σαν άνθρωποι μας δίνει την ευκαιρία να παλέψουμε τα προβλήματά μας, μέσα από τις αφηγήσεις τους και μέσα από το μοίρασμα αφού βρεθούμε ή και φτιάξουμε το θερμό, και στοργικό πλαίσιο φροντίδας που μπορεί να ακούσει και να μας πει με γλύκα στο πρόσωπο συγκινήθηκες λοιπόν μ' αυτό που είδες. Μη φοβάσαι, μας αγκαλιάσει και μας ενθαρρύνει προς την αυτονομία και την ανεξαρτησία.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου