Ενώ φέτος το καλοκαίρι ζήσαμε αλλεπάλληλες πυρκαγιές και ανείπωτες καταστροφές του φυσικού περιβάλλοντος, φασιστικούς αυτόκλειτους δικαστές να βιαιοπραγούν κατά των αδυνάτων, ενώ η χλωρίδα και η πανίδα διαρκώς συρρικνώνεται χάρη στις "ευγενείς" πράξεις του ανθρώπου, την ίδια στιγμή που τις πυρκαγιές της θερινής περιόδου διαδέχονται, οι πλημμύρες, η απώλεια ανθρώπινης ζωής και η απώλεια κόπων μιας ζωής για την δημιουργία μιας στέγης ή ενός καταφυγίου, αμέσως μετά κάνει το γύρω του διαδικτύου μια είδηση και ένα σοκαριστικό βίντεο στο οποίο επιβάτης απωθείται βίαια από το πλήρωμα του πλοίου στο οποίο προσπαθεί να επιβιβαστεί καθυστερημένα κατά τον απόπλου του από το λιμάνι. Ο αποπειραθείς επιβαίνοντας ρίχνεται στη θάλασσα, το πλοίο συνεχίζει τη πορεία του με τις μηχανές να δουλεύουν κανονικά και ο άνθρωπος αυτός βρίσκεται νεκρός.
Τα παραπάνω είναι μόνο μια μικρή απαρίθμηση των όσων γεγονότων έχουν συμβεί μέσα σε ένα μήνα. Ένα μήνα, ούτε περισσότερο, ούτε λιγότερο. Ενώ λοιπόν σε αυτό το blog προσπαθώ να γράφω όσο το δυνατό περισσότερο επιστημονικά άρθρα, να αναδημοσιεύω ερευνητικά δεδομένα και να διατηρώ μια το δυνατό αντικειμενική στάση, αυτή τη φορά με κίνδυνο να υποπέσω σε δογματικές προσωπικές απόψεις και αντιλήψεις αλλά με κίνητρο την ανάδειξη της ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας και της ανθρώπινης διαπαιδαγώγησης και της πολιτικής τους διάστασης με την αμιγώς πολιτική έννοια και όχι οποιασδήποτε ιδεολογικής αγκύλωσης, θα μοιραστώ σκέψεις και συναισθήματα που όλοι λίγο πολύ βιώνουμε ανεξάρτητα από την επαγγελματική μας ταυτότητα.
Σκέφτομαι ότι ζούμε σε μια κοινωνία της οποίας το αίσθημα αξιών διαρκώς ακρωτηριάζεται. Εκτιθέμεθα διαρκώς σε βάναυσες εικόνες, αποτρόπαια ηχητικά αποσπάσματα, οδυνηρούς κλαυθμούς, βιαιοπραγίες και ένα αίσθημα μισαλλοδοξίας που διαχέεται στο κόσμο, στο ρυθμό του εγωκεντρισμού.
Όσο περισσότερο εκτιθέμεθα σε αυτό το υλικό, τόσο περισσότερο μοιάζει να φυσιολογικοποιείται ο θάνατος, ο φόνος, η απομόνωση και η αποανθρωποποίηση.
Στην ιδέα αυτών που συμβαίνουν, στην σκέψη αυτών που βλέπω, παρατηρώ το σώμα μου. Αισθάνομαι ένταση στους ώμους μου, τα αυτιά μου ζεστά και το στομάχι να δένεται κόμπος. Νιώθω άγχος, φόβο, αποκαρδιωμένος και βαθιά θλίψη. Αισθάνομαι επίσης θυμό. Σκέφτομαι ότι ζούμε σε μια δυστοπία, σε ένα ανέλπιδο περιβάλλον, σε μια κραυγαλαία καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ότι χανόμαστε, ότι το αύριο είναι φαιό και ξεχειλίζω από απαισιοδοξία.
Ξανά κοιτάω όσα έχω γράψει μόλις ένα space παραπάνω. Χαίρομαι γιατί μπορώ να αναγνωρίσω ότι είμαι ακόμη άνθρωπος. Χαίρομαι γιατί ταράσσομαι από τη βία που επικρατεί γύρω μου. Χαίρομαι γιατί μπορώ ακόμη και φοβάμαι. Χαίρομαι γιατί ακόμη αισθάνομαι ότι όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μου, στο κόσμο του οποίου είμαι μέρος, με επηρεάζουν και δεν με αφήνουν ανέγγιχτο.
Για μερικά χρόνια εργαζόμουν ως ψυχολογός σε ένα περιβάλλον όπου οι άνθρωποι αντιδρούσαν απολύτως φυσιολογικά σε μη φυσιολογικά γεγονότα. Είχα την ευθύνη λοιπόν, να τους βοηθήσω να κατανοήσουν ότι όχι μόνο οι αντιδράσεις τους αυτές ήταν φυσιολογικές απέναντι σε μη φυσιολογικά ερεθίσματα αλλά και να νοηματοδοτήσουν- να αποδώσουν νόημα- σε όσα αποτρόπαια μπορεί να έβλεπαν ή να άκουγαν.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε και να διαπαιδαγωγηθούμε στο ότι, είναι φυσιολογικό να αισθανόμαστε δυσάρεστα συναισθήματα όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με δυσάρεστες, ή φρικιαστικές και αποτρόπαιες εικόνες. Το πιο σημαντικό είναι να διατηρήσουμε την ανθρωπιά μας. Την ικανότητα μας δηλαδή να αισθανόμαστε, να σκεφτόμαστε και να πράττουμε με κάποιου είδους θυμοσοφία. Σε ακραίες ή μη φυσιολογικές καταστάσεις, ενεργοποιούνται αντανακλαστικά όλοι εκείνοι οι μηχανισμοί που σχετίζονται με τη στρεσογόνο απόκριση και μας προετοιμάζουν για τη διαχείριση ή μη κάποιου είδους κινδύνου. Είναι απόλυτα πρωτόγονοι και απόλυτα χρήσιμοι για την επιβίωση μας. Οπότε καλό είναι να τους ευχαριστήσουμε που υπάρχουν και να τους ακούσουμε.
Από τη στιγμή που θα συνειδητοποιήσω τη φυσιολογικότητα αυτών που αισθάνομαι και μετά από μια σειρά διεργασιών έρχομαι αντιμέτωπος με τη νοηματοδότηση όσων συμβαίνουν. Ένα τεράστιο γιατί, αρχίζει να πλανάται πάνω από το κεφάλι μου. Και ίσως αυτό είναι το πιο δύσκολο κομμάτι. Να αποδώσει κανείς νόημα σε σκληρές και δυσνόητες εμπειρίες. Ο Viktor Frankl, ψυχολόγος ο οποίος επέζησε από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί, έγραψε το βιβλίο Το νόημα της ζωής, περιγράφοντας την εμπειρία του και ό,τι τον βοήθησε εκείνον να αντέξει. Η Edith Eger, επίσης ψυχολόγος, επιζήσασα των στρατοπέδων συγκέντρωσης έγραψε το βιβλίο The choice: A true story of hope (δεν υπάρχει στα ελληνικά μεταφρασμένο γι' αυτό και το αποδίδω με τον πρωτότυπο τίτλο), κάνοντας κάτι παρόμοιο με τον Viktor Frankl.
Κάθε άνθρωπος καλλιεργεί ένα προσωπικό νόημα για αυτά που συμβαίνουν στη ζωή του. Και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του βρίσκεται στην ευρύτερη κοινωνία η οποία αυτή τη στιγμή φαίνεται να αποσυντίθεται. Μια φωνή μέσα μου υποστηρίζει τόσο αυτή την απαισιόδοξη άποψη περί κοινωνικής αποσύνθεσης αλλά μια άλλη πασχίζει να φωνάξει ότι αρνείται να προσυπογράψει αυτή την αποσύνθεση. Ο καθένας από μας έχει περισσότερες από μια φωνές μέσα του. Και ο καθένας είναι ελεύθερος να επιλέξει ποια φωνή θα πιστέψει και πώς θα αντιδράσει απέναντι σε κάθε κατάσταση.
Ξεπηδά ένα ποίημα του Ρίτσου απ' το νου μου, που έχει τίτλο Μυστική Ανεξαρτησία:
Αυτά τα πέντε σύννεφα, σχεδόν ομοιόμορφα, σα να μας είναι
γνώριμα
και κάπως αόριστα ευχάριστα,- πιθανόν ο αριθμός τους,
πιθανόν η αναγνώριση πώς ακόμη μπορούμε να μετράμε ή απλώς και μόνο να παρατηρούμε.
Αργότερα προσέξαμε τις αποχρώσεις- ένα ρόδινο που λιώνει στο μενεξελί. Τότε
ακούστηκε η σφυρίχτρα. Σηκωθήκαμε. Μας μέτρησαν μπροστά στην πύλη έναν έναν. Εμείς
χαμογελούσαμε γνωρίζοντας ότι είχαμε μείνει έξω από το μέτρημά τους, με τα πέντε σύννεφα και το νεαρό φεγγάρι.
Πιστεύω άσβεστα ότι είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε τι θα πιστέψουμε. Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι να παλέψουμε για να πιστέψουμε πώς ότι μετρά είναι μόνο οι ανθρώπινοι δεσμοί που φτιάχνουμε με τους γύρω μας. Είμαστε ελεύθεροι να πιστέψουμε πως αυτός ο κόσμος μετατρέπεται διαρκώς σε μια ανίερη δυστοπία, σε ένα γκρίζο τοπίο όπου το μέλλον είναι θολό. Είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε τις στάσεις μας και τις συμπεριφορές μας σε αυτό το κόσμο. Και ο μόνος τρόπος να γίνει το γκρίζο λιγότερο θολό και να δούμε ορισμένες αχτίδες φωτός είναι να αλλάξουμε τις συνήθειες μας και τις συμπεριφορές μας.
Ο τρόπος να αντέξουμε είναι να καλλιεργήσουμε τις σχέσεις μας με το διπλανό μας. Όσο κι αν πιστεύει κανείς ότι δεν έχει χρόνο για να αναλύσει τις σκέψεις του, το πώς νιώθει, τις συμπεριφορές του, όσο κι αν το πιστεύει αυτό, είναι μια άποψη που αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων και των συνθηκών ότι όσο δεν επεξεργαζόμαστε συναισθήματα και σχέσεις, τόσο η πορεία μας θα διαγράφεται κατηφορική. Ο δρόμος της αλλαγής, είναι επώδυνος, είναι κακοτράχαλος, σαφώς. Η επιλογή όμως είναι στο ερώτημα αν θέλω μια υγιή κοινωνία για 'μένα και τις σχέσεις μου ή αν θέλω να είμαι εγωκεντρικός, φυλακισμένος στις ακόμη σκληρότερες φυλακές τους μίσους και της αδιαφορίας; Αντλώντας λίγη έμπνευση από το Ν. Καζαντάκη, η επιλογή είναι αν ο δρόμος που θα επιλέξω είναι ο ανήφορος ή ο κατήφορος.
Γιατί όμως να μιλήσουμε για τις σχέσεις και τα συναισθήματά μας; Πώς θα μας βοηθήσει αυτό να ρίξουμε λίγο φως μέσα στο σκοτάδι;
Μιλώντας για τα συναισθήματά μου και τις σκέψεις μου, εκφράζοντας αυτό που αισθάνομαι, αυτό που νιώθει το σώμα μου κι αυτό που σκέφτομαι, παρατηρώντας το πώς αντιδρώ σε όλα αυτά, ανακαλύπτω και μαθαίνω τι μου συμβαίνει στην αλληλεπίδρασή μου με τους Άλλους και με το κόσμο. Αποκτώ ενημερότητα των συναισθημάτων μου, σημαίνει σέβομαι και εκτιμώ τον εαυτό μου. Αναγνωρίζω τα συναισθήματά μου, τα μοιράζομαι, τα αποκωδικοποιώ. Η V. Satir στο βιβλίο της Πλάθοντας ανθρώπους, λέει όταν έχω αυτοεκτίμηση βρίσκω το κουράγιο να αλλάξω τις συμπεριφορές μου. Και όταν εκτιμώ τον εαυτό μου, τόσο λιγότερα απαιτώ από τους άλλους. Και όσα λιγότερα απαιτώ από τους άλλους τόσο περισσότερο εμπιστεύομαι εμένα και εκείνους. Και όσο περισσότερο εμπιστεύομαι τόσο περισσότερο αγαπώ. Όσο αγαπώ τόσο λιγότερο φοβάμαι το κόσμο. Όσο οικοδομώ με τους άλλους τόσο περισσότερα γνωρίζω και μαθαίνω. Και τόσο πιο σθεναροί γίνονται οι δεσμοί και οι γέφυρες με τους άλλους. Έτσι νικιέται η σημερινή κοινωνική απομόνωση και η εκμετάλλευση. Και εγώ θα συμπλήρωνα πώς μόνο μέσα από την επαφή με το δικά μου σκοτάδια, μόνο αφού περάσω μέσα από το σκοτάδι μου μπορώ να ανακαλύψω φως και έτσι να φωτιστεί και το κοινωνικό σκοτάδι.
Συνοψίζοντας μια κοινωνία με βάση το φόβο, είναι μια κοινωνία που ακμάζει το σκοτάδι. Όσο λιγότερο αγαπάμε εμάς, τους άλλους, το κόσμο, τη φύση, το περιβάλλον, τόσο περισσότερο φοβόμαστε. Και όσο φοβόμαστε, ανθίζει η ξενοφοβία, οξύνεται το μίσος, θεριεύει ο πόνος και αναπληρώνουν ορισμένα άτομα σπρώχνοντας ανθρώπους από μπουκαπόρτες στα λιμάνια, αλυσοδένοντας μετανάστες.
Είτε θα ανηφορίσουμε είτε θα κατηφορίσουμε
***Το παρόν άρθρο εμπεριέχει πολλές υποκειμενικές απόψεις. Βασίζεται σε προσωπικές σκέψεις και συναισθήματα***
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου