Το 2008 ή το 2009 ήμουν στην Α' ή τη Β' τάξη του Λυκείου. Τότε υπήρχε ένα μάθημα στη θεωρητική κατεύθυνση που το έκανε ένας δάσκαλος ο οποίος είχε διδάξει την προηγούμενη από τη δική μου γενιά και την επόμενη από 'μένα. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι αυτός ο δάσκαλος ήταν αρκετά μεγάλος όταν τον είχα εγώ καθηγητή, ακόμη μεγαλύτερος όταν τον είχε η επόμενη από 'μένα γενιά αλλά αρκετά νέος όταν τον είχε η προηγούμενη. Το μάθημα του ήταν οι Αρχές Φιλοσοφίας. Απ' ότι είδα με μια γρήγορη ματιά το βιβλίο είναι ακριβώς το ίδιο όλα αυτά τα χρόνια.
Στο εξώφυλλο του βιβλίου απεικονίζεται ένας πίνακας του Rene Magritte με τίτλο "Η ανθρώπινη κατάσταση". Δεν ξέρω αν πράγματι υπάρχει μέσα στο βιβλίο ή η δική μου περιέργεια με είχε σπρώξει να αναζητήσω και άλλους τέτοιους πίνακες αλλά οι αναμνήσεις μου έχουν σχηματιστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να θυμάμαι τον εαυτό μου στο θρανίο κατά τη διάρκεια του μαθήματος Αρχές Φιλοσοφίας, να κοιτάει έναν αντίστοιχο πίνακα του ίδιου καλλιτέχνη όπου από κάτω έγραφε ceci n' est pas une pipe (αυτό δεν είναι μια πίπα). Είναι ένας πολύ γνωστός πίνακας.
Ήταν περίπου εκείνα τα χρόνια που είχα δανειστεί από τη βιβλιοθήκη της ξαδέρφης μου το πρώτο βιβλίο που διάβαζα του Yalom, με τίτλο "Η θεραπεία του Σοπενάουερ". Τότε λοιπόν κάτι μέσα μου σκίρτησε και άρχισα να αναπτύσσω ένα έντονο ενδιαφέρον για τον άνθρωπο, τη φιλοσοφία ως μια στάση ζωής και όχι ως μια αφαιρετική έννοια, και τη γραφή. Ξεκίνησε και να μεγαλώνει το αίσθημα προσφοράς και αλληλεγγύης. Αποφάσισα να ασχοληθώ με την ψυχολογία μιας και το να διδάσκω σε ένα σχολείο ή να κάνω ιδιαίτερα δεν με γέμιζε. Είχα την εντύπωση ότι η ψυχολογία θα είναι ένα συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη γραφή, τη φιλοσοφία, την παροχή βοήθειας και την επιστημονική γνώση που αποζητά ο κόσμος μας. Εν μέρει επιβεβαιώθηκαν οι προσδοκίες μου.
Πρόσφατα είχα γράψει σε ένα post στο instagram πως το μυαλό είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να βλέπει κανείς αυτό που πιστεύει και πως ό,τι τρέφουμε μέσα μας αυτό και μεγαλώνει. Και τότε ένας αγαπημένος μου άνθρωπος με ρώτησε και πώς μπορείς να δεις αυτό που πραγματικά είναι; Η ερώτηση αυτή με έκανε να αναμοχλεύσω όλες τις παραπάνω αναμνήσεις και μου 'φερε στο νου τον πίνακα του Magritte (ceci n'est pas une pipe).
Στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία υποστηρίζουν ότι δεν είναι τα πράγματα που μας ταράσσουν αλλά οι ερμηνείες μας για τα πράγματα. Στη Συστημική Ψυχοθεραπεία μιλάνε για μετακίνηση στη ματιά και την οπτική στις σχέσεις, στην Αφηγηματική Τεχνική μιλάνε για τον τρόπο που αφηγούμαστε τις ιστορίες για τον εαυτό μας και το κόσμο και όλες οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις λίγο πολύ προσπαθούν να εμπνεύσουν μέσα από ένα δικό τους θεωρητικό μονοπάτι την ευθύνη και την αυτο-εκτίμηση του ανθρώπου πιστεύοντας ότι αυτό συμβάλει στην ευζωία- το wellbeing- στην ανάπτυξη και την καλλιέργεια πιο λειτουργικών σχέσεων και γενικότερα στην υγεία.
Πώς μπορείς λοιπόν να δεις αυτό που πραγματικά είναι;
Υπάρχει μια πραγματικότητα έξω από 'μένα; Αν δεν υπάρχω εγώ, αν δεν υπάρχουν τα μάτια μου και η καρδιά μου τότε πώς μιλάω για αυτό που αναζητώ να ορίσω ως πραγματικό ή μη;
Τι είναι πραγματικό; Στον πίνακα του Rene Magritte αυτό που βλέπουμε είναι μια πίπα. Εκείνος όμως δίνει τον τίτλο ceci n' est pas une pipe. Γιατί το κάνει αυτό;
Όταν κάποιος με προσβάλλει αποκαλώντας με "αργόστροφο" ποιος ο λόγος να προσβάλλομαι; Είμαι πραγματικά αργόστροφος;
Όταν κάποιος με βρίζει και θυμώνω. Γιατί παραμένω θυμωμένος και μετά από καιρό; Πιστεύω ότι έχει δίκιο; Πιστεύω ότι τα λόγια του αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα; Πιστεύω ότι δεν έβαλα τα όρια μου και ότι δεν διεκδίκησα το σεβασμό που ήθελα; Λέω από μέσα μου μήπως έχει δίκιο; μήπως έτσι είναι πράγματι; και αν είναι πράγματι έτσι τότε; Τότε μήπως πληγώνομαι;
Ο εργοδότης μου μου κάνει παρατήρηση ότι χρειάζεται να γίνω πιο γρήγορος στη δουλειά μου. Και εγώ εκείνη την ώρα αγχώνομαι τόσο πολύ που βλέπω αυτή την παρατήρηση ως: θα με απολύσει και θα χάσω τη δουλειά μου. Είμαι τόσο βαθιά απορροφημένος από αυτή την ερμηνεία που βιώνω αυτή τη παρατήρηση σαν απώλεια της δουλειάς στο εδώ και τώρα. Στη πραγματικότητα ο νους μου έχει φτιάξει μια τέτοια ιδέα, σκέψη, σενάριο και έχει διαστρεβλώσει τη πραγματικότητα. Ζω σαν πραγματικότητα ότι έχω χάσει τη δουλειά μου ενώ η μόνη πραγματικότητα που συμβαίνει είναι ότι ο εργοδότης μου μου έχει κάνει παρατήρηση.
Η πραγματικότητα λοιπόν, δεν υπάρχει έξω από μας. Η πραγματικότητα υπάρχει μαζί με εμάς. Πραγματικότητα είναι οι ιστορίες που λέμε γι' αυτά που συμβαίνουν και μας συμβαίνουν. Πραγματικότητα είναι οι αφηγήσεις μας, τα συναισθήματα που συνοδεύουν τις αφηγήσεις μας, οι σχέσεις μας με τους ανθρώπους.
Ο πίνακας του Magritte μας ενημερώνει ότι αυτό που απεικονίζει δεν είναι μια πίπα. Εμείς όμως βλέπουμε μια πίπα. Πράγματι βλέπουμε μια πίπα αλλά δεν είναι πράγματι μια πίπα. Διότι εξετάζουμε κάτι αν είναι πραγματικό σύμφωνα με πληθώρα χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων. Δεν είναι μια πίπα γιατί δεν μπορώ να την αγγίξω, δεν μπορώ να την γεμίσω με καπνό, δεν μπορώ να την καπνίσω. Συνεπώς βλέπουμε την αναπαράσταση μιας πίπας. Στη πραγματικότητα λοιπόν ceci n' est pas une pipe.
Παρόμοια όταν ακούω κάποιον να με προσβάλει αξιολογώ κατά πόσο αυτό που λέει ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Στην αλήθεια δηλαδή που αφηγούμαι για τον εαυτό μου. Αν μεγάλωσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου διαρκώς με προσέβαλλαν πιθανώς να έχω οικοδομήσει μια τέτοια αφήγηση που κάθε φορά που ακούω κάποιον να με προσβάλλει να ανακαλώ τις στιγμές του περιβάλλοντος και να λέω στον εαυτό μου ότι για να το λέει έτσι θα 'ναι. Δεν αναρωτιέμαι όμως εκείνη τη στιγμή
ποιος είναι αυτός που το λέει;
που το στηρίζει αυτό που το λέει;
γιατί τον πιστεύω;
είναι γνώστης- είναι ειδήμονας ή μήπως μιλάει από τη δική του σκοπιά;
γιατί με νοιάζει η γνώμη του περισσότερο από τη γνώμη κάποιου άλλου που με εκτιμάει και δεν με προσβάλλει;
Η πραγματικότητα λοιπόν υπάρχει ή δεν υπάρχει ανάλογα με το σημείο που στέκομαι εγώ. Τι είναι πραγματικό και τι δεν είναι αφορά εκείνα τα στοιχεία που είναι σχετικά αντικειμενικά μετρήσιμα. Αν για παράδειγμα έχει ήλιο και το βλέπω αυτό είναι κάτι που το παρατηρούν και άλλοι μαζί με εμένα, τότε ναι- μιλάμε για μια πραγματικότητα. Αν όμως έχει ήλιο και "πεθαίνω" από τη ζέστη αυτό δεν είναι πραγματικότητα. Αυτό είναι μια αίσθηση προσωπική βασιζόμενη στις εμπειρίες και τα βιώματά μου, που δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Το αν όμως ο άλλος δεν "πεθαίνει" από τη ζέστη αυτό επίσης δεν επιδέχεται αμφισβήτησης καθώς κι αυτός έχει τα δικά του βιώματα. Και οι δυο ζουν μια πραγματικότητα αληθινή και τόσο διαφορετική. Και στη διαφορετικότητα κρύβεται η μαγεία. Γιατί εκεί που τα πράγματα είναι διαφορετικά μπορώ να μάθω νέα μαθήματα και να οξύνω την όραση της γνώσης.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου